ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 2، اردیبهشت 1404 ، شماره پی در پی 108

بررسی تطبیقی جامعه شناسی اندوه در شعر نزارقبانی و شمس لنگرودی

صفحه (157 - 174)
عباسعلی کاشانی ، محمدعلی شفایی (آبان) (نویسنده مسئول)، اشرف چگینی
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1403

چکیده

زمینه و هدف: نزار توفیق قبانی در ادبیات معاصر سوریه و محمدتقی شمس لنگرودی در شعر معاصر ایران از شاعرانی هستند که در بخشی از اشعارشان دغدغه های مشترک اجتماعی دارند. در این مقاله با مطالعه تطبیقی، جامعه شناسی پیدایش اندوه در دیوان آنها بررسی شده است. هر دو جزو شاعران متعهد هستند که به وقایع اجتماعی اهمیت داده اند و توصیفهایشان از وضعیت اجتماعی با اندوه و یأس است.

روش: نگارش مقاله براساس مطالعات تطبیقی به صورت کتابخانه ای میباشد و به شیوه توصیفی تحلیلی نوشته شده است. ابزارگردآوری اطلاعات، فیش است. جامعه آماری تحقیق شامل اشعار نزار قبانی و شمس لنگرودی میباشد. از اشعار قبانی مجموعه های «الاعمال الشعریه و الاعمال السیاسه» و گزیده های اشعار و از شعر لنگرودی مجموعه کامل اشعار دفتر اول بررسی شده است.

یافته ها: در اشعار سیاسی اجتماعی قبانی مسأله فلسطین، قدس، موضع گیری جهان عرب در برابر اسرائیل، جنگهای داخلی بیروت و مشکلات اقتصادی و فرهنگی جامعه اش آمده است. لنگرودی به مشکلات انسان در جامعه مدرن، خفقان و استبداد دهه پنجاه، جنگ تحمیلی و مشکلات اجتماعی توجه دارد. در این اشعار اندوه رمانتیسمی، اندوه جنگ و اندوه های سیاسی اجتماعی از استبداد، بیعدالتی، فقر و مشکلات جامعه در شعر هر دو دیده میشود. در یأس رمانتیکی لنگرودی با یأس رمانتیک وار از گرفتاری انسان در جامعه مدرن و زوال ارزش ها گفته است اما قبانی از مرگ همسرش که به دلیل جنگهای داخلی کشته شد، اندوهگین است. در اندوه جنگ و مسائل سیاسی اجتماعی، استبداد، بیکفایتی سران عرب، اشغال فلسطین، جنایات اسرائیل و جنگ داخلی بیروت در شعر قبانی آمده است و مهمترین دلیل اندوه های لنگرودی خفقان دهه پنجاه، شهادت جوانان و کودکان در جنگ، مشکلات اقتصادی جامعه است.

نتیجه گیری: در شعر قبانی و لنگرودی با وجود تفاوت مسائل جامعه دو کشور: در بررسی تطبیقی شعر اندوه، مسأله جنگ، استبداد در جامعه، مشکلات اجتماعی اقتصادی جامعه و اندوه زوال انسان در جامعه، دغدغه های مشترک هردوی آنهاست. وجه اشتراک آنها اندوهشان از جنگ، استبداد و نابسامانی جامعه است و در وجه تفاوت، اندوه رمانتیکی و توصیفهای خاص از مسائل دو کشور مشاهده میشود.

کلمات کلیدی
نزار قبانی , شمس لنگرودی , اندوه , جامعه شناسی , انسان

• حیدری، رسول (1390). «رویکردهای شعر معاصر عرب»، مطالعات زبان و ادبیات غنایی، ش1: صص 82ـ 61
• زرقانی، سیّد مهدی(1391) چشم انداز شعر معاصر ایران، جریانشناسی شعر ایران در قرن بیستم، تحریر دوم، تهران: ثالث.
• زرکوب،منصوره(1381) بازتاب استعمارستیزی در شعر معاصر عرب بین دو جنگ جهانی»، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، ش دوم(پیاپی34)، صص 37 ـ 52
• ژون، سیمون(1390) ادبیات عمومی و ادبیات تطبیقی رساله راهبردی، ترجمه حسن فروغی، تهران: سمت.
• شریفی، فیض الله(1387) «نقد و نگاه به هشت کتاب شمس لنگرودی به سمت آرامش جاوید»، نشریه گوهران، ش19 و 20: صص 99ـ 108
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380) شعر معاصر عرب، تهران: طوس.
• قبانی، نزار (1356) داستان من و شعر، ترجمه غلامحسین یوسفی، یوسف حسین مکار، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
• قبانی، نزار (1382) تا سبز شوم از عشق: شعرهای عاشقانه و نثر نزارقبانی، به کوشش موسی اسوار، تهران: سخن
• قبانی، نزار (1393) عشق با صدای بلند، گزینه شعرهای نزار قبانی ؛ ترجمه احمد پوری تهران: نگاه.
• قبانی، نزار (1395) گزیده اشعار سیاسی نزار قبانی، برگردان اسماء خواجه زاده.، تهران: نیماژ
• قبانی، نزار(1396) از برگه های ناشناخته ام(خودزندگینامه دوم و شعرهای برگزیده) مترجمان محمدجواد مهدوی، زهرا یزدان‌نژاد. تهران: ثالث.
• قبانی، نزار (1982) الاعمال الشعریه الکامله، ألجزء ألرابع، بیروت: منشورات نزار قبانی.
• قبانی، نزار (1986) الاعمال ألسیاسیه الکامله، ألجزء ألسادس، بیروت، منشورات قبانی.
• قبانی، نزار(1386) چه کسی معلم مرا کشت، ترجمه محمد سرحدی، تهران: کلیدر
• کوثری، مسعود(1379) تأملاتی در جامعه شناسی ادبیات، تهران: باز(مرکز بازشناسی اسلام و ایران)
• لنگردوی، شمس (1398) مجموعه اشعار، تهران: نگاه.
• لنگردوی، شمس (1395) تا شادمانه مرا ببینند (گزیده شعرهای شمس لنگرودی)، گزینش علیرضا بهنام، تهران: سرزمین اهورایی
• میرقادری، ابوالفضل(1385) شعر تأملی در ادبیات عربی معاصر، شیراز: نوید.
• وحیدا،فریدون(1388) جامعه شناسی در ادبیات فارسی، تهران: سمت.